Proppen in een hokje
Op een een of andere manier hebben wij het nodig om te categoriseren. Dat geeft overzicht en duidelijkheid. Een beetje houvast vinden we prettig. Weten waar je aan toe bent. Lekker labelen. Evolutionair gezien zal dat misschien wel een reden hebben. Maar wat als je nu niet te categoriseren valt? Wat als je niet in een box gestopt kunt worden? Om nog maar niet eens te spreken van of je dat wel wílt…
Zangstemmen en -types willen we ook graag labelen. “Die heeft een typische blues/rock/jazz/popstem.” En daar valt absoluut iets voor te zeggen. Je hoort direct wanneer iemand met een vastgeroeste musicalstem pop of rock zingt. Over het algemeen niet te gek overigens, vind ik. Of een klassieke vocalist die jazz wil zingen. Dat hóór je. En daar vind je wat van. En dat is op zich prima. Maar er kleeft hier een dikke vette ‘maar’ aan.
Een typische jazzstem
En daarvoor moet ik je eerst even meenemen naar de tijd van mijn conservatoriumstudie. Daar kreeg ik regelmatig te horen dat ik geen typische jazzstem had. Want die is warm. Een echte soulstem had ik ook niet. Rocken kon ik wel met mijn backingvocal-in-rockbandervaring, maar ik was geen Melissa Etheridge. Onbewust geloofde ik daardoor dat ik dus onder een labeltje moest vallen maar daar niet aan voldeed. Voor die tijd heb ik nooit last gehad van dat gevoel. Ik dus maar m’n best doen om mezelf in een klankhokje te proppen. Maar het paste gewoon niet.
Uiteindelijk ontdekte ik jazzvocalisten met allerlei verschillende sounds. Een Sarah Vaughn klinkt weer heel anders dan een Blossom Dearie. En binnen de soul, rock of pop heb je natuurlijk ook een scala aan stemmen. Het duurde even voordat ik doorhad dat iemand anders me misschien wilde indelen voor zijn of haar eigen duidelijkheid, maar dat ik mezelf dat natuurlijk niet hoefde op te leggen. Een traject van jaren en jaren.
Labeltje labeltje
Want ja, wat máákt iemand nou een typische jazzvocalist? Natuurlijk is er voor iedere muziekstijl een lijst van kenmerken op te sommen. Waarvan feel een hele belangrijke is vind ik. En eerlijk gezegd: ik vind mezelf ook geen typische jazzvocalist. In een van mijn eerdere blogs heb ik verteld over hoeveel diverse muzikale interesses ik had. Heerlijk om ‘breed’ bezig te zijn met het vak. En dat merk ik ook in de muziek die ik luister, zing en schrijf. Het is bij mij dus vaak een mix van diverse stijlen. Een beetje fusion a la de Yellow Jackets, het melancholische van Joni Mitchell en een funky touch die me doet denken aan Tower of Power. Tsja en daar sta je dan met je labeltjesbehoefte!
Nu hou ik zelf ook van een beetje samenhang. Ik ben bijvoorbeeld dol op koken. Maar het gaat mij een beetje te ver als ik bij een 4-gangendiner per gang weer een verschillende keuken op een bord presenteer. Een Italiaans voorgerecht, een Indiaas tussengerecht, een Mexicaans hoofdgerecht, een Frans nagerecht? Neeeee… Dat is smaaktechnisch erg verwarrend. Een beetje flirten met een andere keuken is superspannend maar de samenhang moet niet verloren gaan.
Welke stijl past bij mijn stem?
Oooooh, kriegel word ik van deze vraag! En hij wordt zo vaak gesteld door leerlingen: “Welke muziekstijl past bij mijn stem?” Als we praten over muziekstijlen, stemgeluid, etc. Of ik hen wil vertellen welke muziekstijl bij zijn/haar stem past. Zo jammer. Je genre kies je niet uit op basis van de klank van je stem. Wat leg je jezelf dan een beperking op!
Ik kan nu heftige reacties verwachten want binnen de klassieke wereld is dit wel een iets ander verhaal. Maar daar hebben we binnen de jazz, pop, soul, funk gelukkig niet mee te maken. Althans: dat zou volgens mij niet hoeven.
Ik probeer dus altijd geduldig aan mijn leerlingen uit te leggen dat je aan de hand van een aantal vragen erachter kunt komen welke stijl (en waarschijnlijk stijlen) bij je past. Welke muziekstijlen geven je energie? Als je 5 artiesten zou mogen uitkiezen om mee te nemen naar een onbewoond eiland; welke zouden dat zijn? En word jij blij van dramatische stukken uit musicals of hou je van improvisatie? Ben je een megafan van vocale flexibiliteit en ad lib je er zelfs in je slaap op los? Of droom je van Johnny Cash? Hou je van complexe melodieën of ben je meer van de basic bluesverhalen?
Een standaard antwoord bestaat niet. Voor mij niet en voor mijn leerlingen niet. Het is een weg die je bewandelt. En waarbij je gedurende het zetten van stappen ontdekt wat je inspireert en wat je energie geeft. Wat je intrigeert. Dat heeft niets met jouw stemgeluid te maken. Dus leg jezelf dan niet vervolgens beperkingen op door te denken dat die stijl niet bij je past. Of dat je dat niet kunt. En beperk je ook niet door te denken dat deze stijl het enige is dat bij jou past. Ik hoor namelijk ook nogal vaak: “Ik ben eigenlijk alleen maar goed in ballads zingen. Want daarin kan ik mijn gevoel kwijt.” Een heerlijke zangeressengedachte hahaha. Maar aan de andere kant; laat mij je ook niet opleggen om breed te denken als dit Hét is voor jou. Het gaat erom dat jij tot je recht komt. En niet dat iemand (of jijzelf) zich het recht toe-eigent jou te limiteren.
Perfecte combi
En voor mezelf heb ik een perfecte combi van stijlen en sounds gevonden waarbinnen ik me prima kan bewegen, ontwikkelen en uiten. Een jazzpurist ben ik nooit geweest. En ik voorzie ook niet dat ik dat zal worden. Daarvoor ben ik veels te nieuwsgierig naar verschillende invalshoeken. Daarvoor ben ik te breed geïnteresseerd! En gelukkig; heel veel collegavocalisten combineren er ook lustig op los. We zijn per slot van rekening creatievelingen en best een beetje eigenwijs. Bless us! We laten ons niet vertellen waarin we moeten passen.
Terugkerend naar het koken, mijn grote hobby. Een gerecht wordt goed ontvangen wanneer er een goeie balans is van zoet, zuur, zout, bitter en diverse teksturen. Dat levert een interessante en gelaagde smaak op die we enorm waarderen; smaakpapiltechnisch.
En dus? Dus houden uiteindelijk bést wel van ‘outside de box’ stappen. We hebben er zelfs behoefte aan! Dát zal ook vast en zeker evolutionair verklaarbaar zijn.
Kleur buiten de lijnen
Want er is zoveel meer
Stap uit je hokje
Probeer het gewoon een keer
-Jessica Koomen
